Migren, ağır və xroniki baş ağrılarının ən yayılmış növlərindən biridir və insanların həyat keyfiyyətinə dərin təsir göstərə bilər. Bu pozuntu yalnız başda əziyyətli ağrılara səbəb olmaqla qalmır, həm də tez-tez ürəkbulandırma, işıqlara və səsə həssaslıq, hətta görmə problemləri kimi əlamətlərlə müşayiət olunur. Migrenin səbəbləri və tətikləyici amillərinin müəyyən edilməsi çox önəmlidir, çünki bu məlumat insanlara düzgün idarəetmə və hücumların qarşısını alma ilə gündəlik həyatlarını daha yaxşı idarə etməyə kömək edir. Aşağıda migrenin yaranmasında təsirli amilləri, müxtəlif növlərini və onu qarşısını alma və idarə etmə ilə bağlı bəzi məsləhətləri araşdıracağıq.
Migren Növləri
Migren müxtəlif formalarda görünür və hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Aşağıda ən yaygın migren növləri və onların xüsusiyyətləri haqqında məlumat verilmişdir:
| Migren Növü | Təsvir |
|---|---|
| Aura olmadan migren | Ən yaygın migren növü olub, şiddətli və vurma tərzindəki ağrı adətən başın bir tərəfində yaranır, əvvəlki simptomlar olmadan (aura). |
| Aura ilə migren | Migren növüdür ki, hücum başlamazdan əvvəl görmə və ya hissiyyatla bağlı işıq parıltıları və ya dalğalı xətlər kimi simptomlar meydana çıxır. |
| Xroniki migren | Ayda 15 gündən çox və 3 aydan uzun müddət davam edir. Bu migren növü gündəlik və ya həftəlik olaraq təkrarlanır. |
| Sinus migreni | Sinüzit ağrısına bənzəyən baş ağrısı, adətən aln, yanaqlar və ya burun ətrafında hiss olunur. |
| Menstruasiya migreni | Xüsusilə qadınlarda, menstruasiya dövründə baş verir və hormon dəyişikliklərindən qaynaqlanır. |
Migrenin müxtəlif növlərini tanımaq daha dəqiq diaqnoz qoymağa və hər bir insan üçün daha uyğun müalicə üsulları seçməyə kömək edə bilər.
Migrenin Yaranma Səbəbləri
Migren, ən yaygın baş ağrılarından biri olaraq, çoxsaylı və mürəkkəb səbəblərə malikdir. Genetik, ətraf mühit və beyin funksiyalarındakı dəyişikliklərin qarışığı migrenin yaranmasına səbəb ola bilər. Aşağıda bu amillər hər biri üzrə detallı izah ediləcəkdir:
-
Beyin və Sinir Sistemi Dəyişiklikləri
Migren, mərkəzi sinir sistemi və beyindəki funksionallıq dəyişikliklərindən qaynaqlanır. Bu dəyişikliklər arasında:
- Stimuluslara həssaslıq: Migreni olan insanların beyinləri işıq, səs və hətta qoxularda daha həssasdır.
- Sinir yollarının qeyri-adi fəaliyyəti: Migren başlayanda, ağrıları idarə edən sinir yollarında artıq fəaliyyət baş verə bilər.
- Qan damarlarının iltihabı: Migren, beyindəki qan damarlarının iltihablanması və ya daralması nəticəsində yarana bilər.
-
Genetika
Migren çox vaxt irsi olur. Araşdırmalar göstərir ki, migreni olanların 70-80%-i ailələrində bu xəstəlikdən əziyyət çəkənlərə malikdir. Bir valideynin migreni varsa, uşağın migren yaşama ehtimalı yüksəkdir.
-
Hormon Dəyişiklikləri
Hormonal dəyişikliklər, xüsusən qadınlarda migrenin yaranmasında əhəmiyyətli bir rol oynayır:
- Menstruasiya: Bir çox qadınlarda, menstruasiyadan əvvəl və ya dövr zamanı, östrogen səviyyəsinin azalması səbəbindən migren baş verə bilər.
- Hamiləlik: Hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər migreni azaldıb artıra bilər.
- Menopauza: Menopauza dövründə hormon dəyişiklikləri migren hücumlarının başlanmasına və ya azalmasına səbəb ola bilər.
-
Stress və Anksiyete
Emosional və ya fiziki stress migrenin təhrik edici amillərindən biridir:
- Stressin təsiri: Stress, migren hücumlarını gücləndirə bilən stress hormonlarının (məsələn, kortizol) sərbəst buraxılmasına səbəb olur.
- Anksiyete və depressiya: Psixoloji problemləri olan insanlar daha çox migren hücumları keçirə bilərlər.
-
Yuxu Pozuntuları
Düzgün olmayan yuxu rejimi migrenin yaranmasına birbaşa təsir edir:
- Yuxusuzluq: Normal yuxudan az yuxu almaq migren hücumlarını təhrik edə bilər.
- Çox yuxu: Hətta çox yuxu almaq da migrenə səbəb ola bilər.
- Yuxu rejimi dəyişiklikləri: Gecə iş rejimi və ya yuxusuzluq kimi ani dəyişikliklər migreni artırır.
-
Ətraf Mühit Amilləri
Bəzi ətraf mühit faktorları migren hücumlarını təhrik edə bilər:
- Hava dəyişikliyi: Temperatur, rütubət və hava təzyiqindəki dəyişikliklər migreni təhrik edə bilər.
- Parlaq işıq: Günəş işığı və ya floresan işıqlarına məruz qalmaq migrenin başlamasına səbəb ola bilər.
- Bəsirli qoxular: Kəskin qoxular, məsələn, ətir və ya kimyəvi maddələr migreni təhrik edən amillərdən ola bilər.
-
Qida və İçkilər
Qida və içkilər, migrenin yaranmasında mühüm rol oynayır:
- Kofein: Çox kofein istehlakı və ya kofeinin qəfil kəsilməsi migren hücumlarını təhrik edə bilər.
- Alkollu içkilər: Xüsusilə qırmızı şərab migrenin təhrik edicisi ola bilər.
- Aged pendir: Bu qida maddəsi tiramin ehtiva edir ki, bu da migreni təhrik edə bilər.
- Əlavə maddələr: Monosodyum glutamat (MSG) və nitratlar, işlənmiş qidalarda mövcud olan təhrik edici maddələrdən ola bilər.
-
Alergiyalar və Həssaslıqlar
Bəzi insanlar bitki tozları, toz və ya kimyəvi maddələr kimi allergenlərə reaksiya verərək migrenə səbəb ola bilərlər. Bu həssaslıqlar, migreni təhrik edən bədənin iltihabı ilə əlaqəli ola bilər.
-
Dərmanlar
Bəzi dərmanlar migreni təhrik edə bilər:
- Hormon dərmanları: Məsələn, doğum nəzarət dərmanları və ya hormon əvəzedici müalicələr.
- İltihabəleyhinə dərmanlar (NSAID): Bu dərmanların həddindən artıq istifadəsi migrenə səbəb ola bilər.
Miqren Əlamətləri
| Əlamət | Təsvir |
|---|---|
| Güclü və döyünən ağrı | Ağrı adətən birtərəfli olur və alında, gicgahda və ya gözlərin arxasında döyünən və güclü olur. |
| Aura | Miqren tutmasından əvvəl baş verən vizual və ya sensor əlamətlər, dalğavari xətlər, qara nöqtələr və ya rəngli işıqlar. Bu əlamətlər adətən ağrı başlamazdan 20-30 dəqiqə əvvəl meydana gəlir. |
| İşıq və səs həssaslığı | İşığa və səsə qarşı güclü həssaslıq, hətta adi işıq və zəif səslər belə ağrını şiddətləndirə bilər. |
| Ürəkbulanma və qusma | Ağır ağrı ilə yanaşı, ürəkbulanma və qusma adətən miqren tutmaları zamanı baş verir. |
| Diqqət çatışmazlığı | Ağrı və digər miqren əlamətləri səbəbindən diqqət toplamaq və gündəlik işləri görmək çətinləşir. |
Miqrenin Tətikləyici Amilləri
Miqren tutmaları müxtəlif amillərin təsiri ilə başlaya bilər. Bu amillər bədənin müxtəlif yollarla təsirlənməsinə səbəb olaraq miqren tutmalarını tətikləyə bilər. Bu amillərə temperatur və rütubət dəyişiklikləri kimi ətraf mühit dəyişikliyi, kofein və alkoqol kimi maddələrin istifadəsi, psixoloji və fiziki stress, yuxu problemləri və gündəlik fəaliyyətlərdə pozuntular, hətta ətraf mühitdəki çirklənmələr və kimyəvi maddələr daxildir. Bu amillərin müəyyənləşdirilməsi və idarə edilməsi, şəxsin miqren üzərində daha çox nəzarət etməsinə və tutmaların qarşısını almasına kömək edə bilər.
Miqrenin Tətikləyici Amilləri
| Tətikləyici Amil | Təsvir |
|---|---|
| Hava şəraitinin dəyişməsi | Hava təzyiqində dəyişikliklər, temperatur və ya rütubətin dəyişməsi miqreni tətikləyə bilər. |
| Kofein və alkoqol | Həddindən artıq kofein və ya alkoqol istehlakı miqren üçün tətikləyici amil ola bilər. |
| Stress və narahatlıq | Psixoloji təzyiq, iş və ya şəxsi stres və narahatlıqlar miqren tutmalarını şiddətləndirə bilər. |
| Qidalanma rejimi | Şokolad, köhnəlmiş pendir və ya MSG (monosodyum glutamat) olan qidalar miqrenə səbəb ola bilər. |
| Yuxu problemləri | Yuxusuzluq və ya yuxu pozuntuları miqren tutmalarının başlamasına gətirib çıxara bilər. |
| Aşırı fiziki fəaliyyət | Ağır və qəfil fiziki fəaliyyət bəzi insanlarda miqren tutmalarına səbəb ola bilər. |
| Çirklənmə və kimyəvi maddələr | Ətraf mühitdəki çirkləndiricilər və kimyəvi maddələr miqrenin yaranmasına səbəb ola bilər. |
Miqren üçün Ev və Təbii Müalicə Yolları
Xüsusilə miqrenin ilkin mərhələlərində və ya onun şiddətini azaltmaq üçün evdə istifadə edilə bilən təbii müalicə üsulları çox təsirli ola bilər. Bu üsullar ağrını və miqrenlə əlaqəli əlamətləri azaltmağa kömək edir və dərman istifadə etmədən həyata keçirilir. Aşağıda miqren üçün bəzi təbii müalicə üsulları verilmişdir:
- Sakit və qaranlıq bir mühitdə istirahət: Sakit və qaranlıq bir otaqda istirahət miqren ağrılarını və əlamətlərini azaltmağa kömək edir. Bu mühit əlavə qıcıqlandırıcıları azaldır və ağrını yüngülləşdirir. İşıq və səs həssaslığını azaltmaq üçün təsirli bir üsuldur.
- Soyuq və ya isti kompres: Alın və ya boyuna soyuq və ya isti kompres qoymaq miqren ağrılarını azaltmağa kömək edir. Güclü ağrılar üçün soyuq kompres, əzələ gərginliyini azaltmaq və rahatlama yaratmaq üçün isə isti kompres istifadə edilə bilər.
- Zəncəfil və ya nanə çayı: Zəncəfil və ya nanə çayı içmək miqren səbəbindən yaranan ağrı və ürəkbulanmanı azalda bilər. Zəncəfilin iltihab əleyhinə təsiri ağrını azalda bilər, nanə isə təbii sakitləşdirici kimi təsir göstərir.
- Aromaterapiya: Lavanda və ya nanə efir yağlarından istifadə ağrıları və stresi azaltmağa kömək edə bilər. Aromaterapiya rahatlama yaratmaqla miqren tutmalarının şiddətini azalda bilər.
- Akupunktur: Bədəndəki müəyyən nöqtələrin nazik iynələrlə stimullaşdırıldığı akupunktur, bəzi insanlar üçün miqren tutmalarının tezliyini və şiddətini azaltmaqda təsirli ola bilər. Bu metod ağrıları azaltmağa və bədənin enerji balansını bərpa etməyə kömək edə bilər.
Tez-tez verilən suallar (FAQ)
Miqrenə nə səbəb olur?
Hormon dəyişiklikləri, stres, hava şəraitinin dəyişməsi, bəzi qida və içkilərin istifadəsi, yuxu problemləri və hətta irsiyyət miqrenin yaranmasına səbəb ola bilər.
Miqren müalicə edilə bilərmi?
Baxmayaraq ki, miqren üçün tam müalicə yoxdur, müxtəlif dərmanlar və ev müalicələri miqren tutmalarını idarə etmək və şiddətini azaltmaqda kömək edə bilər.
Miqren həmişə birtərəfli olurmu?
Xeyr, miqren başın hər iki tərəfində baş verə bilər, lakin adətən ağrı bir tərəfdə daha şiddətli olur.
Aura ilə miqren nədir?
Aura ilə miqren, ağrı başlamazdan əvvəl vizual və ya sensor əlamətlərin, məsələn, dalğavari xətlərin və ya qara nöqtələrin xəstənin görmə sahəsində meydana gəldiyi miqren növüdür.
Miqren tutmalarının qarşısını necə almaq olar?
Miqreni tətikləyən faktorlardan, məsələn, stres, yuxu çatışmazlığı, bəzi qidaların istifadəsi və kəskin hava dəyişikliklərindən uzaq durmaq lazımdır. Eyni zamanda miqrenin qarşısını almaq üçün dərmanların istifadəsi də faydalı ola bilər.
Miqren qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox rast gəlinirmi?
Bəli, miqren qadınlarda kişilərə nisbətən daha çox görülür. Bu, menstruasiya, hamiləlik və menopauza ilə əlaqəli hormon dəyişikliklərinə bağlıdır.
Ev müalicələri ilə miqrenin qarşısını almaq mümkündürmü?
Sakit mühitdə istirahət, soyuq və ya isti kompresdən istifadə, zəncəfil və ya nanə çayı içmək, aromaterapiyadan istifadə kimi ev müalicələri miqrenin şiddətini azaltmaqda və qarşısını almaqda təsirli ola bilər.
Miqren ciddi bir xəstəliyin əlaməti ola bilərmi?
Çox hallarda, miqren özü ümumi və təhlükəli olmayan bir xəstəlikdir. Ancaq əlamətlər qeyri-adi şəkildə dəyişərsə və ya daha da şiddətlənərsə, bu, daha ciddi bir tibbi problemin göstəricisi ola bilər.