Kvant Fizikası, elm sahəsinin bir qoludur ki, mikroskopik ölçüdə elektronlar və fotonlar kimi kiçik hissəciklərin davranışını öyrənir. Bu mikroskopik dünyada, "kvant" anlayışı mövcuddur, bu da hər bir fiziki miqdarın ən kiçik vahidini ifadə edir. Bu xüsusiyyət, enerji, hərəkət və digər fenomenlərin davamlı şəkildə dəyişməməsinə, əksinə müəyyən və xüsusi miqdarda diskret şəkildə dəyişməsinə səbəb olur. Kvant fizikasının əhəmiyyətli rolu, kvant təsadüfü və dalğa-hissəcik davranışı kimi qəribə hadisələri anlamaqda və müasir texnologiyaların, məsələn, lazerlər, tranzistorlar və kvant kompüterlərinin əsasını qoyur.
Kvant nədir?
Kvant fizikası, dünyanın ən kiçik hissəciklərinin, məsələn, atomlar, elektronlar və protonlar kimi hissəciklərin davranışını araşdıran bir sahədir. Bu hissəciklər, kainatdakı maddə və enerjinin ən əsas quruluş elementləridir. Ən tanınan hissəciklərdən biri elektronlardır ki, onlar atomun nüvəsi ətrafında dövr edirlər. Nüvə isə iki başqa hissəcikdən, proton və neytronlardan ibarətdir. Protonlar və neytronlar öz növbəsində daha kiçik hissəciklər olan kuarklardan ibarətdir. Kuarklar, təməl hissəciklərdir və bir-birinə bağlanaraq proton və neytronları formalaşdırır. Bu bağlanma prosesi, gluon adlanan bir hissəcik vasitəsilə təmin olunur. Gluonlar, təməl nüvə qüvvəsini yaradır və kuarkların birləşməsini təmin edir. Bu kiçik hissəciklər yalnız maddəni təşkil etmirlər, həm də kainatda əsas qüvvələr – güclü qüvvə, elektromaqnit qüvvə, zəif qüvvə və cazibə qüvvəsini yaradırlar. Kuarklar və elektronlar maddəni formalaşdırarkən, gluonlar təməl qüvvələri təyin edirlər.
Kvantın mənası
Fizikada kvantın mənası, enerjinin və digər miqdarların diskret olması ilə əlaqədardır. Bu o deməkdir ki, mikroskopik ölçüdə enerji ardıcıl olaraq dəyişmir, əksinə, müəyyən və kiçik vahidlərdə, yəni kvantlarda dəyişir. Bu diskret dəyişikliklər, bizim makroskopik dünyada gözlədiyimizdən fərqli olaraq, hissəciklərin enerjini və hərəkətini müəyyən ölçüdə qəbul etmələrinə və ya itirmələrinə səbəb olur. Bu anlayış, kvant fizikasının inkişafına və alt hissəcik dünyasının izahına kömək edib.
Niyə kvant mexanikası yaranıb?
Kvant mexanikası, klassik fizikanın qarşısında duran problemlərə cavab olaraq yaranmışdır. Klassik fizika, çox kiçik miqyaslarda, məsələn, işıq və elektronların davranışlarını düzgün izah edə bilmirdi. Qara cisim radiasiyası və fotoelektrik effekt kimi problemlər göstərdi ki, klassik fizika mikroskopik hadisələri izah etməkdə çətinlik çəkir. Bu məsələlər, alimləri bu hadisələri izah edəcək yeni bir nəzəriyyə axtarmağa sövq etdi və nəticədə kvant mexanikasının yaranmasına səbəb oldu.
Kvant fizikasının əsasları nədir?
Kvant fizikasının əsasları dörd əsas prinsipi əsaslanır ki, bu prinsiplər subatomik hissəciklərin davranışını izah edir:
- Dalğa-hissə ikiliyi: Bu prinsip deyir ki, hissəciklər, məsələn, elektronlar həm dalğa xüsusiyyətlərinə, həm də hissəciyin xüsusiyyətlərinə malikdirlər. Bu, deməkdir ki, bəzən onlar dalğa kimi hərəkət edə bilərlər, bəzən isə hissəciy kimi.
- Heizenberqin qeyri-müəyyənlik prinsipi: Bu prinsipə görə, bir hissəciyin həm mövqeyini, həm də sürətini eyni anda tam dəqiqliklə ölçmək mümkün deyil. Əgər bir kəmiyyətin ölçmə dəqiqliyi artırsa, digər kəmiyyətin ölçmə dəqiqliyi azalacaqdır.
- Kvantlı üst-üstə düşmə (superpozisiya): Bu prinsipə görə, hissəciklər eyni anda bir neçə fərqli vəziyyətdə ola bilər və ölçülmədikləri müddətcə, bütün bu vəziyyətlərdə mövcud olurlar.
- Diskret kəmiyyətlər prinsipi: Kvant fizikasında bir çox kəmiyyətlər, məsələn, enerji, davamlı olaraq dəyişmir, əksinə "kvant" adlanan müəyyən vahidlərdə dəyişir.
Standart Model-in kvant fizikasındakı rolu nədir?
Standart model kvant fizikasında əsas bir çərçivə olaraq, bizə əsas hissəciklər və onların qarşılıqlı təsirlərini anlamağa kömək edir. Bu model, hissəciklər fizikasında geniş bir nəzəriyyə kimi tanınır və elektronlar, kvarklar və qluonlar kimi subatomik hissəciklərin davranışlarını dəqiq şəkildə izah edir və onların bir-biri ilə necə qarşılıqlı əlaqədə olduqlarını göstərir. Standart model, həmçinin təbiətin dörd əsas qüvvəsini ehtiva edir: elektromaqnit qüvvəsi, zəif qüvvə, güclü qüvvə və qravitasiya (ancaq qravitasiya bu modeldə ayrıca olaraq araşdırılır). Bu model, bir çox hadisəni, məsələn, radiasiyalar, nüvə reaksiyaları və müxtəlif kvant effektlərini subatomik miqyasda dəqiq şəkildə proqnozlaşdıra bilir. Kvant fizikasında Standart model, hissəciklərin bir-biri ilə necə əlaqədə olduğunu və təbiətin əsas qüvvələrinin necə yaranmasını izah etməkdə mühüm bir rol oynayır. Bu sahədə aparılan çoxsaylı təcrübələr, Standart modelin proqnozları əsasında həyata keçirilmişdir. Model, müşahidə edilən demək olar ki, bütün hadisələri izah edə bildiyi üçün, alt atom dünyasını anlamaqda əsas prinsiplərdən biri sayılır.
Kvantda Hissəciklərin Dalğa Davranışı nədir?
Kvant mexanikasında hissəciklərin dalğa davranışı, onların həm dalğa, həm də hissəcik xüsusiyyətləri göstərə bilməsi kimi əsas bir xüsusiyyətdir. Bu dalğa-hissəcik ikiliyi, elektronlar kimi hissəciklərin yalnız adi hissəciklər kimi deyil, həm də müəyyən şəraitdə dalğalar kimi davranmasını bildirir. Yəni, kvant hissəcikləri bəzi hallarda dalğalar kimi xüsusiyyətlər göstərir, məsələn, səkiləmə (yayılma) və interferensiya, ki bu xüsusiyyətlər adi hissəciklərdə müşahidə edilmir. Bu dalğa davranışı xüsusilə iki çatlaq təcrübəsində açıq şəkildə müşahidə olunur. Bu təcrübədə, elektronlar iki çatlaqdan keçərkən, onların keçməsi dalğaların interferensiya nümunələri ilə uyğun gəlir, nəinki hər biri müstəqil olaraq bir hissəcik kimi keçərdi. Bu fenomen göstərir ki, elektronlar hər iki çatlaqdan eyni zamanda keçir və bir dalğa kimi interferensiyaya girir, hətta onlar ayrı-ayrı şəkildə çatlaqlardan keçsələr də. Bu dalğa-hissəcik xüsusiyyəti, mikroskopik aləmdə çoxsaylı qeyri-adi və mürəkkəb hadisələri izah etməyimizə kömək edir və kvant fizikasında hissəciklərin davranışlarını izah etməkdə əsas bir rol oynayır.
Dalğa Funksiyası Kvant Mexanikasında nədir?
Dalğa funksiyası kvant mexanikasında hissəciklərin davranışını təsvir etmək üçün istifadə olunan riyazi bir alətdir. Bu funksiya adətən ψ (psi) simvolu ilə göstərilir və bir hissəciyin müxtəlif yerlərdə və vaxtlarda mövcud olma ehtimalını təmin edən məlumatları təqdim edir. Başqa sözlə, dalğa funksiyası bizə, bir hissəciyin hər hansı bir nöqtədə fəza daxilində hansı ehtimalla mövcud ola biləcəyini bildirir. Dalğa funksiyası vasitəsilə, hissəciklərin enerji və hərəkət kimi xüsusiyyətləri də proqnozlaşdırıla bilər. Əslində, dalğa funksiyasının modulunun kvadratı (|ψ|²) müəyyən bir mövqedə hissəciyin mövcud olma ehtimalının sıxlığını göstərir. Məsələn, əgər dalğa funksiyası bir zirvə şəklində yerləşirsə, hissəciyin həmin sahədə tapılma ehtimalı daha yüksəkdir. Dalğa funksiyası, kvant təcrübələrində, xüsusilə hissəciklərin mövqeyi və sürəti ilə bağlı olan eksperimentlərdə nəticələri proqnozlaşdırmaqda mühüm bir rol oynayır. Buna görə də, dalğa funksiyası kvant mexanikasında əhəmiyyətli bir anlayışdır və bizə mikroskopik aləmdə hissəciklərin mürəkkəb və proqnozlaşdırıla bilməyən davranışlarını modelləşdirməkdə kömək edir.
Kvant Mexanikasında Ölçmə nədir?
Kvant mexanikasında ölçmə, klassik fizika ilə müqayisədə fərqli şəkildə həyata keçirilir. Kvant aləmində, ölçmə yalnız bir xüsusiyyətin, məsələn, bir hissəciyin mövqeyinin və ya sürətinin müəyyən bir dəyərini qeydə almaqla məhdudlaşmır, eyni zamanda hissəciyin vəziyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər. Kvant mexanikasında ölçməni xüsusi edən ən mühüm prinsiplərdən biri Heisenberq qeyri-müəyyənlik prinsipi-dir. Bu prinsip bildirir ki, bir hissəciyin eyni anda həm mövqeyini, həm də hərəkətinin sıxlığını (sürətini) dəqiq şəkildə ölçmək mümkün deyil. Başqa sözlə, bir hissəciyin mövqeyini nə qədər dəqiq ölçsək, sürətini ölçməkdə dəqiqlik azalacaq və əksinə. Bundan əlavə, kvant mexanikasında ölçmələr hissəciyin vəziyyətini dəyişə bilər. Ölçmə etmədən əvvəl, hissəciklər bir superpozisiya vəziyyətində (eyni anda bir neçə vəziyyətdə) ola bilər, lakin ölçmə edildikdən sonra onlar bu vəziyyətlərdən birinə çökürlər. Bu hadisə "dalğa funksiyasının çöküşü" kimi tanınır. Başqa sözlə, ölçmə etmədən əvvəl, hissəciy bir neçə fərqli vəziyyətdə ola bilər və ölçmə yalnız bu vəziyyətlərdən birini "görür". Bu unikal xüsusiyyətlər, kvant aləmində ölçməni daha mürəkkəb və gündəlik həyatda (klassik fizika) təcrübə etdiyimizdən fərqli edir.
Kvant Qarışıqlaşması nədir?
Kvant qarışıqlaşması, kvant fizikasında ən möcüzəli və mürəkkəb hadisələrdən biridir. Bu hadisə, iki və ya daha çox hissəciyin bir-birindən ayrılmaz şəkildə əlaqə qurduğu zaman baş verir. Beləliklə, bir hissəciyin vəziyyəti digər hissəciyin vəziyyətinə dərhal və birbaşa təsir edir, hətta bu hissəciklər bir-birindən çox uzaqda olsa belə. Kvant qarışıqlaşması o deməkdir ki, bir hissəciyin vəziyyəti dəyişdikdə, başqa bir hissəciyin vəziyyəti də dərhal dəyişir, halbuki başlanğıcda bu hissəciklərin heç bir əlaqəsi ola bilməz. Bu əlaqə o qədər güclüdür ki, klassik baxış bucağından mümkün olmayan bir şeydir, çünki makroskopik dünyada bir obyektin vəziyyətinin uzaqdakı digər obyektə bu qədər sürətlə və eyni anda təsir etməsi qeyri-mümkündür. Bu hadisə, kvant təcrübələrində və xüsusilə kvant məlumatları və kvant hesablama nəzəriyyələrində böyük əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, kvant rabitəsi sahəsində, məlumatları təhlükəsiz və müdaxiləyə qarşı qorunmuş şəkildə ötürmək üçün kvant qarışıqlaşmasından istifadə olunur. Kvant qarışıqlaşması, mikroskopik dünyanın necə tamamilə makroskopik dünyadan fərqli olduğunu göstərir və ənənəvi fizika baxışına görə, böyük ölçülü obyektlərə tətbiq olunan qanunlar, bu hadisədə iştirak edən kvant hissəciklərinə tətbiq edilə bilməz.
Kvant mexanikasının tətbiqləri
Kvant mexanikasının tətbiqləri bu gün sürətlə inkişaf edir və müxtəlif sahələrdə böyük dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Bəzi əsas kvant tətbiqləri aşağıdakılardır:
Kvant kompüterləri:
Kvant kompüterləri, kvantın xüsusi xüsusiyyətlərindən, məsələn, superpozisiya və enteqrasiyadan istifadə edərək daha mürəkkəb hesablamalar aparır. Bu kompüterlər, klassik kompüterlər üçün həll olunmaz olan problemləri, məsələn, rəqəmsal analiz və ya mürəkkəb molekulyar sistemlərin simulyasiyasını həll edə bilər. Nəticədə, onlar material elmi, dərman hazırlığı və hətta alqoritmlərin optimallaşdırılması kimi sahələrdə böyük dəyişikliklər edə bilərlər.
Kvant kriptoqrafiyası:
Bu texnologiya, kvant prinsiplərindən istifadə edərək təhlükəsiz və əldə edilməsi mümkün olmayan kommunikasiya sistemləri yaratmaq üçün nəzərdə tutulub. Kvant kriptoqrafiyası, şifrələmə açarları yaratmaq üçün enteqrasiyanı kimi konseptlərdən istifadə edir. Bu şəkildə, hətta hücum edən şəxsin şifrələnmiş məlumatları oğurlamağa və ya açmağa cəhd etməsi halında, Heisenberq qeyri-müəyyənlik prinsipi və digər kvant xüsusiyyətləri təhlükəsizliyi qoruyur.
Kvant sensorları:
Bu sensorlar, kvantın xüsusi xüsusiyyətlərindən, məsələn, superpozisiya və enteqrasiyadan istifadə edərək fiziki miqdarları ölçür. Kvant sensorları maqnit sahələri, qravitasiya və ya hətta çox aşağı temperatur kimi miqdarları, adi alətlərə nisbətən daha yüksək dəqiqliklə ölçə bilər. Bu texnologiyalar tibbi sahədə, kosmik araşdırmalarda və əsas araşdırmalarda geniş tətbiqlərə malikdir.
Tibbi təsvirləmə:
Kvant texnologiyalarının, məsələn, kvant interferensiyası və skanerlərdən istifadə edilməsi, daha yüksək çözünürlüklə təsvirlər təmin edərək tibbi diaqnostikada dəqiqliyi artırır. Bu alətlər, həkimlərə xərçəng, beyin zədələnməsi və ürək xəstəlikləri kimi xəstəliklərin daha yaxşı diaqnozunu təmin etməyə kömək edir. Həmçinin, kvant təsvirləmə texnologiyaları diaqnostik prosesləri daha sürətli və daha az xərcli edə bilər.
Şrödingerin pişiyi kvant mexanikasında nədir?
Şrödingerin pişiyi 1935-ci ildə məşhur fizikaçı Erwin Şrödinger tərəfindən kvant mexanikasında hissəciklərin eyni vaxtda bir neçə vəziyyətdə ola bilməsi anlayışını izah etmək və aydınlaşdırmaq üçün təqdim edilmiş bir düşüncə təcrübəsidir. Bu təcrübənin məqsədi kvant mexanikasının müxtəlif təfsirlərindən irəli gələn problemləri və ziddiyyətləri göstərmək idi. Bu təcrübədə bir pişik tamamilə bağlı bir qutunun içinə qoyulur və içində radiasiya aktiv olan bir atom olan kvant cihazı qutunun içində yerləşdirilir. Əgər radiasiya aktiv atomu çürüyərsə, zəhərli bir mexanizm işə düşər və pişikin ölümünə səbəb olar. Əgər çürüməzsə, pişik sağ qalır. Kvant mexanikasında atomun vəziyyəti (çürüyüb-çürüməməsi) ölçülməmiş olduğu müddətcə eyni anda həm çürüyüb, həm də çürüməməsi vəziyyətindədir. Bu isə o deməkdir ki, pişik eyni anda həm sağ, həm də ölüdür. Bu vəziyyət, xüsusilə kvant mexanikasının ən heyrətamiz və mürəkkəb xüsusiyyətlərindən birini göstərir: eyni anda mövcud olan vəziyyətlər. Kvant dünyasında, ölçülmə həyata keçirilmədiyi müddətcə, bir hissəciyin və ya sistemin bir neçə fərqli vəziyyətdə eyni anda var ola bilməsi mümkündür. Başqa sözlə desək, hissəciyin və ya sistemin dəqiq vəziyyəti yalnız ölçüldükdən sonra müəyyən edilir. Şrödingerin pişiyi düşüncə təcrübəsi, kvant mexanikasının makroskopik ölçüdə (yəni gündəlik dünyada) təfsirindəki problemləri vurğulamaq məqsədilə hazırlanmışdır. Bu təcrübə, xüsusən kvant nəzəriyyəsi ilə gündəlik təcrübələr arasındakı potensial ziddiyyətləri göstərmək məqsədini güdür və nəticədə Heisenberqin qeyri-müəyyənlik prinsipi və dalğa funksiyasının çökməsi anlayışlarını da sınağa çəkir.
Paralel aləmlər kvant mexanikasında nədir?
Paralel aləmlər nəzəriyyəsi (və ya başqa sözlə çoxaləmli nəzəriyyə), kvant mexanikasında maraqlı və mürəkkəb bir anlayışdır və bu ideya, kvant aləmində verilən hər bir seçim və ya qərarın paralel və çoxlu aləmlərin yaranmasına səbəb ola biləcəyini göstərir. Bu nəzəriyyə, əsasən kvant mexanikasının "çox-aləmli təfsiri" (Many-Worlds Interpretation) ilə əlaqəlidir və kvant nəzəriyyəsinin mürəkkəbliklərini və ziddiyyətlərini izah etməyə çalışır. Bu təfsirə görə, bir hissəciyin bir superpozisiya vəziyyətində olduğu zaman (yəni, bir neçə vəziyyətdə eyni anda olduğu halda), digər kvant mexanikası təfsirlərində olduğu kimi, bu vəziyyətin yalnız birini "seçmək" yerinə, aləm eyni anda bir neçə budağa ayrılır, beləliklə, hər bir budaq fərqli bir vəziyyəti təcrübə edir. Məsələn, əgər siz iki seçimin arasında qərar verməkdəsinizsə, çox-aləmli təfsirə görə, aləm iki budağa bölünür: biri seçiminiz ilkini etdiyi bir aləm, digəri isə ikinci seçimi etdiyiniz bir aləm. Hər bir qərar və ya kvant hadisəsi yeni aləm budaqlarının yaranmasına səbəb olur və bu aləmlər paralel şəkildə mövcud olurlar. Bu nəzəriyyə, kvant mexanikasında baş verən bəzi problemləri və sualları, məsələn, ölçmə məsələsini və kvant superpozisiyasını izah etmək üçün təklif edilir. Xüsusilə, bu təfsir, Heisenberqin qeyri-müəyyənlik prinsipi ilə də uyğun gəlir, çünki bir neçə mümkün vəziyyət arasında yalnız bir nəticə seçmək yerinə, aləm hər bir mümkün vəziyyətdə paralel şəkildə mövcud olacaqdır. Tənqidlər və qəbul: Paralel aləmlər nəzəriyyəsi bir çox fizikaçılar üçün cazibədardır və mürəkkəb məsələlərə yeni və fərqli izahlar təqdim edir. Lakin bu nəzəriyyə hələ də geniş şəkildə qəbul edilmir və bir çox fizikaçı onunla bağlı şübhə edir. Ən böyük problemlərdən biri, paralel aləmlər nəzəriyyəsinin asanlıqla sınaqdan keçirilə bilməməsidir və onun təsdiqinə dair heç bir əyani sübut yoxdur.
Kvant Fizikasının Gələcəyi
Kvant fizikasının gələcəyi elm və texnologiyanın ən maraqlı və ümidverici sahələrindən biridir. Son illərdə kvant fizikasında bir çox böyük irəliləyişlər baş verib və bu irəliləyişlər həyat tərzini və insan əlaqələrini köklü şəkildə dəyişdirə bilər.
Gələcək İnkişaflar:
- Kvant Kompüterləri: Kvant fizikasının gələcəkdəki ən böyük nailiyyətlərindən biri kvant kompüterlərinin ortaya çıxmasıdır. Bu kompüterlər, kvant superpozisiyası və qarışdırılma kimi xüsusiyyətlər sayəsində daha mürəkkəb problemləri həll edə bilirlər. Bu, kimyəvi simulyasiyalar, alqoritmlərin optimallaşdırılması və hətta yeni dərmanların tapılması kimi sahələrdə böyük inkişaflara yol açacaqdır.
- Kvant Kommunikasiyası: Kvant kriptoqrafiyası və kvant kommunikasiya gələcəyin əlaqə texnologiyalarını tamamilə dəyişdirə bilər. Kvant qarışdırılmasının xüsusiyyətlərindən istifadə edərək, bu texnologiya vasitəsilə çox təhlükəsiz əlaqə sistemləri qurulacaq. Bu, məlumatların dinlənməsi və dəyişdirilməsini minimuma endirən çox təhlükəsiz bir əlaqə sistemi deməkdir.
- Kvant Sensorları: Kvant sensorları, fiziki parametrləri ölçməkdə misli görülməmiş dəqiqliklər əldə edəcəklər. Bu sensorlar, maqnit sahələri, cazibə, temperatur və digər parametrləri dəqiqliklə ölçə bilər. Bu texnologiyalar, xüsusilə tibb, geologiya və əsas fizika sahələrində istifadə edilə bilər.
Çətinliklər və İmkanlar:
İrəliləyişlərlə yanaşı, kvant fizikasının bir çox çətinlikləri var ki, alimlər bu məsələləri araşdırırlar. Bəzi çətinliklər aşağıdakı kimi sıralanır:
- Nisbilik və Kvant Mexanikasını Birləşdirmək:
Kvant fizikasının qarşılaşdığı ən böyük çətinliklərdən biri, Albert Eynşteynin Ümumi Nisbilik Teoriyasını kvant mexanikası ilə birləşdirməkdir. Bu iki nəzəriyyə, hər biri öz sahələrində çox uğurlu olsa da, mürəkkəb məsələlərdə bir-birinə ziddiyyət təşkil edir. Məsələn, kosmik ölçülərdə (qara dəliklər kimi) və mikroskopik ölçülərdə bu nəzəriyyələr fərqli şəkildə fəaliyyət göstərir. Bu sahədəki araşdırmalar, daha ümumi bir nəzəriyyə (məsələn, kvant cazibəsi və ya tel nəzəriyyəsi) tapmağa yönəlmişdir.
- Kvant Kompüterlərinin İnkişafı və Yaradılması:
Kvant kompüterlərində çox irəliləyiş olsa da, kvant səhvləri və sistemlərin dayanıqlılığı kimi məsələlər hələ də mövcuddur. Mövcud tədqiqatlar, daha az səhvlə və daha dayanıqlı kompüter sistemləri yaratmağa çalışır.
- Miqyaslandırma və Yüksək Xərclər:
Kvant texnologiyaları, məsələn, kvant sensorları və kvant kompüterləri, kiçik miqyasda və laboratoriya şəraitində tətbiq edilə bilər, lakin onların kommersiya və ümumi istifadəsi üçün miqyaslaşdırma və xərclərin azaldılması hələ də böyük çətinliklər təşkil edir. Bu problemlərin həlli üçün daha çox material və istehsal texnikalarının inkişafı tələb olunur. Nəticə: Kvant fizikasının gələcəyi XXI əsrdə elmi və texnoloji inqilablar yaratmaqda mühüm rol oynaya bilər. Lakin bu yolda həll olunması lazım olan əsas çətinliklər var ki, bunun üçün beynəlxalq əməkdaşlıq və daha çox elmi inkişaf lazımdır. Kvant fizikasının əsas prinsiplərinin qəbul edilməsi və anlanması müasir dünyada insan həyatının bir çox sahələrində böyük inqilablar yarada bilər.