Süni intellekt (AI) insan qabiliyyətlərini, məsələn, düşünmə, öyrənmə və qərar vermə kimi bacarıqları simulyasiya edə bilən texnologiya və sistemlər toplusuna deyilir. Bu texnologiyalar, məlumatlar və mürəkkəb alqoritmlərdən istifadə edərək, maşınlara birbaşa insan müdaxiləsi olmadan müxtəlif vəzifələri yerinə yetirməyə imkan verir. Müasir dünyada AI sənaye və texnologiya islahatlarının əsas sütunlarından birinə çevrilib və tibb, avtomobil sənayesi, marketinq və ticarət kimi bir çox sahədə mühüm rol oynayır. Süni intellektin artan əhəmiyyəti yalnız elmi və texnoloji irəliləyişlərə görə deyil, eyni zamanda həyat keyfiyyətini və gündəlik funksiyaları yaxşılaşdırmaqda dərin təsirləri olduğu üçün də önəmlidir.
Süni intellektin anlayışı
Süni intellekt (AI) ümumilikdə insan kimi düşünə, öyrənə və qərar verə bilən sistemlərə verilən addır. Bu texnologiya maşınlara məlumatlar və alqoritmlər vasitəsilə bilişsel qabiliyyətlər tələb edən mürəkkəb vəzifələri yerinə yetirməyə imkan verir. Maşın öyrənməsi (Machine Learning) süni intellektin bir hissəsidir və sistemlərə, dəqiq proqramlaşdırma tələb etmədən məlumatlardan öyrənmə və özlərini inkişaf etdirmə imkanı verir. Əslində, maşın öyrənməsində sistemlər məlumatları təhlil edir və nümunələri tanıyaraq, müxtəlif vəzifələri yerinə yetirmək qabiliyyətlərini artırır. Dərin öyrənmə (Deep Learning) isə maşın öyrənməsinin digər bir alt sahəsidir və insan beyninin fəaliyyətini simulyasiya etmək üçün çoxqatlı süni neyron şəbəkələrindən istifadə edir. Dərin öyrənmə, şəkil tanıma, səs tanıma və dil tərcüməsi kimi vəzifələri yerinə yetirmək üçün istifadə oluna bilər və adətən böyük məlumat həcmi və mürəkkəb hesablama tələb edir. Qısacası, süni intellekt ümumi bir çərçivədir, maşın öyrənməsi və dərin öyrənmə isə süni intellektin müəyyən vəzifələri yerinə yetirməsinə kömək edən alətlərdir.
Növələr üzrə Süni İntellekt
Zəif Süni İntellekt (Narrow AI):
Zəif süni intellekt, müəyyən bir vəzifəni yerinə yetirmək üçün hazırlanmış sistemlərə verilən addır və bu sistemlər həmin vəzifədən kənara çıxa bilmir. Bu tip AI yalnız müəyyən vəzifələri və əvvəlcədən təyin edilmiş məsələləri həll etmək qabiliyyətinə malikdir və ümumi bilik və ya özünütəhlil bacarığına sahib deyil. Başqa sözlə, zəif süni intellekt yalnız müəyyən bir sahədə fəaliyyət göstərir və digər məsələlərə müstəqil şəkildə cavab verə bilmir. Tətbiqlər: Zəif süni intellekt gündəlik həyatda çox yayılmışdır və təbii dil emalı (məsələn, Siri və Google Assistant kimi səsli köməkçilər), kompüter görmə (üz tanıma və şəkil emalı kimi), öz-özünə sürən avtomobillər (xüsusi alqoritmlərdən istifadə etməklə) və tövsiyə sistemləri (Netflix-də film tövsiyələri kimi) kimi sahələrdə istifadə olunur.
Güclü Süni İntellekt (AGI - Artificial General Intelligence):
Güclü süni intellekt, bir insanın edə biləcəyi hər hansı bir vəzifəni yerinə yetirə bilən sistemlərə verilən addır. AGI, ümumi düşünmə və müxtəlif sahələrdə öyrənmə qabiliyyətinə malikdir və yeni sahələrdə keçmiş təcrübələrinə əsaslanaraq müstəqil şəkildə fəaliyyət göstərə bilir. Zəif süni intellektdən fərqli olaraq, AGI insanlara bənzər uyğunlaşma və mühakimə gücünə sahibdir və ona öyrədilməyən məsələlərdə də qərar qəbul edə bilir. Tətbiqlər: Hal-hazırda, güclü süni intellekt real olaraq mövcud deyil və əsasən tədqiqat sahələrindədir. AGI gələcəkdə çoxsaylı sahələrdə, o cümlədən mürəkkəb analizlər, məsləhət xidmətləri və hətta strateji planlaşdırma kimi sahələrdə tətbiq oluna bilər. AGI həqiqətə çevrilərsə, bu, tibb, humanitar elmlər və sənaye daxil olmaqla bir çox sahədə inqilab yarada bilər.
Fərqlər:
Bu iki tip süni intellekt arasında əsas fərq onların qabiliyyətlərindədir. Zəif süni intellekt yalnız müəyyən vəzifələrə yönəldilmişdir və yalnız həmin sahədə fəaliyyət göstərir, halbuki güclü süni intellekt ümumi düşünmə və müxtəlif sahələrdə müstəqil öyrənmə qabiliyyətinə malikdir. AGI yeni problemləri insan kimi həll edə bilər, zəif süni intellekt isə yalnız onun üçün hazırlanmış sahələrdə effektivdir.
Süni İntellektin Fərqli Sahələri
1. Maşın Öyrənməsi (Machine Learning)
Maşın öyrənməsi, süni intellektin əsas sahələrindən biridir və sistemlərə məlumatlardan öyrənmək və özlərini inkişaf etdirmək imkanı verir. Alqoritmlər avtomatik olaraq məlumatlardan nümunələri tanımaq və proqnozlar vermək üçün istifadə olunur. Alqoritmlər:
- Nəzarət olunan (məsələn, Xətti Reqressiya)
- Nəzarətsiz (məsələn, K-means)
- Gücləndirici (məsələn, Q Öyrənməsi)
Tətbiqlər:
- Tövsiyə sistemləri
- Məlumat təhlili
- Fırıldaqçılıq tanınması
2. Dərin Öyrənmə (Deep Learning)
Dərin öyrənmə, maşın öyrənməsinin bir sahəsidir və mürəkkəb şəbəkə strukturları vasitəsilə mürəkkəb məlumatları təhlil etmək üçün istifadə olunur. Maşın Öyrənməsi ilə Fərq: Dərin öyrənmə, məlumatlardan daha mürəkkəb xüsusiyyətləri çıxara bilir. Tətbiqlər:
- Şəkil tanıma
- Təbii dilin emalı
- Öz-özünə sürən avtomobillər
3. Təbii Dilin Emalı (NLP)
Təbii dilin emalı, kompüterlərə insan dilini anlamaq və ona cavab vermək imkanı verir. Tətbiqlər:
- Səsli köməkçilər (məsələn, Siri)
- Maşın tərcüməsi (Google Translate)
- Ağıllı axtarışlar
4. Kompüter Görməsi (Computer Vision)
Kompüter görməsi, maşınlara şəkilləri və videoları insan kimi anlamağa imkan verir. Tətbiqlər:
- Üz tanıma
- Tibbi görüntü təhlili
- Öz-özünə sürən avtomobillər
Süni İntellektin Tətbiq Sahələri
1. Sənaye və İstehsalatda
Süni intellekt, sənayedə istehsal proseslərini optimallaşdırmaq və məhsuldarlığı artırmaq üçün bir vasitə olaraq istifadə olunur. Maşın öyrənmə alqoritmləri, avadanlıqların nasazlıqlarını proqnozlaşdırmaq, təchizat zəncirini idarə etmək və istehsal proseslərini təkmilləşdirmək üçün istifadə edilir. Bu texnologiya, həmçinin istehsal sistemlərinin minimum insan müdaxiləsi ilə səmərəliliyi və dəqiqliyi artırmasına kömək edir.
2. Tibb və Sağlamlıq Sahəsində
Tibb sahəsində, süni intellekt xəstəlikləri daha dəqiq diaqnoz etmək, müalicə nəticələrini proqnozlaşdırmaq və müalicə metodlarını fərdiləşdirmək üçün istifadə olunur. Alqoritmlər, tibbi məlumatları – məsələn, tibbi şəkillər, xəstə tarixçəsi və test nəticələri – təhlil edərək xəstəlikləri tanıyır və ən yaxşı müalicə üsullarını təklif edir. Həmçinin, xəstəxanaların idarə olunması və sağlamlıq xidmətlərinin yaxşılaşdırılması sahələrində də tətbiq edilir.
3. Öz-özünə Sürən Avtomobillərdə
Süni intellekt, öz-özünə sürən avtomobillərin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayır. Şəkil işləmə və dərin öyrənmə alqoritmləri, avtomobillərə ətraf mühitlərini insan kimi simulyasiya etməyə və maneələrdən qaçmağa imkan verir. Bu texnologiyalar qəza sayını azaltmağa, trafik sıxlığını azaltmağa və səyahət rahatlığını artırmağa kömək edə bilər.
4. Ticarət və Marketinqdə
Süni intellekt ticarət və marketinq sahələrində müştəri məlumatlarını təhlil etmək və onların alış davranışlarını proqnozlaşdırmaq üçün istifadə olunur. Bu texnologiya, bazar simulyasiyası etmək, reklam strategiyalarını dizayn etmək, qiymətləri optimallaşdırmaq və müştərilər üçün fərdiləşdirilmiş təcrübələr yaratmaq üçün istifadə edilir. Həmçinin, süni intellekt vasitələri bizneslərə strateji qərar qəbul etməyə dəstək verir.
Süni İntellektin Tətbiq Sahələri üzrə Növləri
| Həmçinin Tətbiq Sahəsi | Əlaqəli Saytlar və Platformalar |
|---|---|
| Məzmun İstehsalı | - ChatGPT (OpenAI) [Məzmun, məqalə və post yazmaq üçün] |
| - Jasper AI [Marketinq məzmunu istehsalı üçün] | |
| Məlumat Təhlili | - Google Cloud AI [Böyük verilənlər bazalarının təhlili üçün] |
| - BigML [Məlumatların modelləşdirilməsi və təhlili üçün] | |
| Şəkil Yaradılması | - DALL·E (OpenAI) [Mətnə əsaslanan şəkillərin yaradılması üçün] |
| - Runway ML [Şəkil və video yaradılması üçün] | |
| Musiqi | - Aiva [Süni intellektlə musiqi istehsalı] |
| - Amper Music [Xüsusi musiqi yaratmaq üçün AI istifadə edir] | |
| Film İstehsalı | - Runway ML [AI ilə video düzəltmə və istehsalı üçün] |
| - DeepDream Generator [İncəsənət əsəri kimi video istehsalı] | |
| Marketinq | - HubSpot [AI istifadə edərək müştəri davranışlarını təhlil və proqnozlaşdırmaq üçün] |
| - Crimson Hexagon [Sosial və bazar məlumatlarını təhlil etmək üçün] | |
| Öz-Özünə Sürən Avtomobillər | - Tesla Autopilot [Süni intellektlə avtomatik idarəetmə üçün] |
| - Waymo [Sürücüsüz avtomobillər] | |
| Təbii Dilin Emalı | - GPT-3 (OpenAI) [Təbii dilin emalı və chatbotların yaradılması üçün] |
| - BERT (Google) [Təbii dilin emalı] | |
| Süni İntellekt Platformaları | - Google AI [Fərqli AI alətləri və modelləri kolleksiyası] |
| - Microsoft Azure AI [Fərqli AI tətbiqləri üçün tam platforma] |
Süni İntellekt ilə Şəkil Yaratmaq:
| Alət və ya Platforma | Təsvir |
|---|---|
| DALL·E (OpenAI) | Bu alət, mətn təlimatlarına əsaslanaraq çox reallığı və sənətkarlığı yüksək olan şəkillər yaratmağa imkan verir. Mətnlə şəkil yaratmaq üçün ən qabaqcıl alətlərdən biridir. |
| MidJourney | Bu, mətn təlimatları ilə sənət əsərləri yaratmaq üçün istifadə olunan süni intellekt alətidir. Bu alət çox dəqiq və sənətkarca şəkillər yaratma qabiliyyətinə malikdir. |
| Deep Dream Generator | Bu alət, neyron şəbəkələrə əsaslanaraq xüsusi və sənətkarlıq şəkilləri yaradır. Müxtəlif sənət üslublarında şəkillər yaratmağa kömək edir. |
| Runway ML | Şəkil və video yaratmaq üçün çox yönlü bir platformadır. Fərqli dərin öyrənmə modellərindən istifadə edərək maraqlı şəkillər və videolar yarada bilərsiniz. |
| Artbreeder | Bu platforma şəkilləri birləşdirib düzəltməyə və süni intellektdən istifadə edərək sənət əsərləri yaratmağa kömək edir. Şəkilləri müxtəlif xüsusiyyətlərlə manipulyasiya edə bilərsiniz. |
| NightCafe Studio | Bu online platforma sənət üslublarına əsaslanaraq şəkillər yaratmağa imkan verir. Van Qoq və digər məşhur rəssamların üslubları daxil olmaqla, fərqli üslublarda əsərlər yarada bilərsiniz. |
Süni İntellekt ilə Film Yaratmaq:
| Alət və ya Platforma | Təsvir |
|---|---|
| Runway ML | Bu güclü platforma video və şəkilləri dərin öyrənmə modelləri ilə redaktə etmək və yaratmaq imkanı verir. Arxa planı silmək və videolarda dəyişikliklər etmək kimi xüsusiyyətlərə malikdir. |
| Synthesia | Məşhur bir platformadır, bu platforma sayəsində videoları virtual personajlarla və real çəkilişlərə ehtiyac olmadan yarada bilərsiniz. |
| Pictory | Bu süni intellekt aləti mətn və materiallardan qısa və maraqlı videolar yaratmağa kömək edir. Sosial şəbəkələr üçün video məzmun yaratmaq üçün idealdır. |
| Descript | Video və audio redaktəsi üçün bir platformadır. Mətnə video çevirmək və sürətli video düzəltmək üçün süni intellektdən istifadə etmək imkanı verir. |
| Veed.io | Bu online platforma videoları asanlıqla süni intellektlə redaktə etməyə və xüsusi effektlər və səs əlavə etməyə imkan verir. |
| Filmora | Bu proqram, adi video redaktəsi funksiyalarının yanı sıra, videolarda xüsusi effektlər və ağıllı alətlər yaratmaq üçün süni intellekt vasitələrindən istifadə edir. |
| Lumen5 | Məqalə və mətnləri maraqlı videolara çevirmək üçün süni intellekt platformasıdır. Xüsusilə marketinq və reklam videoları yaratmaq üçün faydalıdır. |
Tez-tez Verilən Suallar (FAQ)
1. Süni intellekt nədir?
Süni intellekt, maşınların və sistemlərin insanın ağılına ehtiyacı olan vəzifələri yerinə yetirmək qabiliyyətinə verilən addır, məsələn, öyrənmək, qərar vermək, nümunələri tanımaq və dil işləmə.
2. Maşın öyrənməsi və dərin öyrənmə arasındakı fərq nədir?
Maşın öyrənməsi (Machine Learning), maşınların məlumatlardan öyrənməsi və proqnozlar verməsi üçün istifadə olunan süni intellekt sahəsidir. Dərin öyrənmə (Deep Learning), maşın öyrənməsinin bir alt sahəsidir və mürəkkəb məsələləri həll etmək üçün inkişaf etmiş neyron şəbəkələrindən istifadə edir.
3. Tibbdə süni intellektin tətbiqləri nədir?
Tibbdə süni intellekt, xəstəliklərin diaqnozunu qoymaq, müalicə proseslərini proqnozlaşdırmaq və hətta robotik cərrahiyyə üçün istifadə olunur. Ayrıca, tibbi görüntüləri təhlil etmək və səhiyyə xidmətlərini inkişaf etdirməkdə də rol oynayır.
4. Süni intellekt öz-özünə idarə olunan avtomobillərdə istifadə olunurmu?
Bəli, süni intellekt, öz-özünə idarə olunan avtomobillərdə maneələri aşkar etmək, trafik işarələrini tanımaq və sürücüsüz olaraq avtomobili idarə etmək üçün istifadə edilir.
5. Süni intellekti necə öyrənmək olar?
Süni intellekti öyrənmək üçün onlayn mənbələrdən, təhsil kurslarından, kitab və etibarlı saytlar vasitəsilə istifadə edə bilərsiniz. Coursera, edX və Udacity kimi platformalar süni intellekt kursları təklif edir.
6. Süni intellekt ticarət və marketinqdə tətbiq olunurmu?
Bəli, süni intellekt müştəri məlumatlarını təhlil etmək, onların davranışlarını proqnozlaşdırmaq və onlayn marketinq kampaniyalarını optimallaşdırmaq üçün geniş şəkildə istifadə olunur. Həmçinin, AI müştəri təcrübəsini fərdiləşdirmək və prosesləri avtomatlaşdırmaq üçün istifadə edilir.
Sizin rəyiniz