Nadir şah Əfşar, 18-ci əsrdə İranın siyasi, hərbi və mədəni dəyişikliklərində mühüm rol oynayan ən böyük və vacib şəxslərdən biridir. O, görkəmli bir hərbi komandan və güclü bir hökmdar kimi tanınır və müxtəlif böhranlardan İranı xilas edərək, ölkənin ərazisini ən yüksək güc və böyüklüyə çatdırmağı bacarmışdır. Xüsusilə, Hindistanın fəthi və müxtəlif düşmənlərə qarşı ardıcıl qələbələri, onu İran tarixinin böyük fəthçilərindən biri kimi yaddaşlarda saxlamışdır. Nadir şahın 1747-ci ildə qətlinin də İran tarixində mühüm hadisə olduğu hesab olunur. Bu qətl yalnız onun hakimiyyət dövrünün sona çatmasına səbəb olmaqla qalmadı, həm də ölkədə güclü siyasi və sosial böhranlara səbəb oldu. Nadir şahın ölümündən sonra İran, iç müharibələr və anarxiya dövrünə qədəm qoydu ki, bu da nəticədə Afşar sülaləsinin çöküşünə və İran torpaqlarında qarışıqlığa səbəb oldu. Buna görə də, Nadir şahın həyatı və ölümünün təhlili və araşdırılması çox böyük əhəmiyyət kəsb edir, çünki bunun İran tarixinə olan təsiri hələ də davam edir.
Kimlər Nadir şahı öldürdü?
| Başlıq | Ətraflı |
|---|---|
| Nadir şahın qətlinin tarixi | 28 Xordad 1126-ci il (18 iyun 1747-ci il) |
| Qətlin yeri | Quchan |
| Nadir şahın qətl zamanı yaşı | 58 yaş |
Nadir şah Əfşar, İran tarixinin ən böyük padşahlarından biri, 28 Xordad 1126-cı ildə (18 iyun 1747-ci il) Quchanda bir sıra general və yaxınları tərəfindən öldürüldü. Nadir şahın qətli İran tarixində dərin təsirlər buraxdı və tezliklə Afşar imperiyasının çöküşünə səbəb oldu. Bu hadisə, Nadir şahın sarayında daxili gərginliklər və siyasi böhranların olduğunu göstərən mühüm bir dövr nöqtəsidir.
Komplolar və Nadir şahın generaları və yaxınlarının rolu
Nadir şahın qətli, onun ən yaxın şəxsləri tərəfindən qurulmuş mürəkkəb bir komplonun nəticəsi idi. Əliqulu xan Əfşar, Nadir şahın yeğəni və onun ordusunda görkəmli bir general, bu komploda əsas rolu oynayırdı. Əliqulu xan, Nadir şahın hökumətindən narazı olan və vergi yükü və saraydakı korrupsiya səbəbindən sıxıntı çəkən digər generalarla birlikdə onun qətlini planlaşdırmışdı. Əslində, Əliqulu xan və tərəfdarları, Nadir şahın diktatorluq idarəçiliyi, ağır vergilər və amansızlığına görə ondan narazı idilər.
Nadir şahın qətlində iştirak edən şəxslər
Hadisənin gecəsi, Nadir şahın yaxınları və generalarından ibarət bir qrup, Əliqulu xanın rəhbərliyi altında Nadir şahın çadırına hücum etdilər. Əliqulu xandan başqa, Məhəmmədqulu xan və Səlikxan da bu komploda rol oynayan şəxslərdən idilər. Bu generalar, Nadir şahın hökumətində və ordusunda yüksək vəzifələrdə olmalarına baxmayaraq, sosial və iqtisadi təzyiqlər və qeyri-sabitlik səbəbindən ona qarşı komplo qurmağa qərar verdilər.
Qatillərin motivləri və planı
Nadir şahın qətlinin motivləri əsasən maliyyə və siyasi narazılıqlardan qaynaqlanırdı. Nadir şah, xüsusilə Hindistana etdiyi hərbi yürüşlər üçün maliyyə mənbələrini təmin etmək məqsədilə ağır vergilər və məcburi ödənişlərdən istifadə edirdi ki, bu da xalqın və generaların ciddi narazılığına səbəb olmuşdu. Bundan əlavə, Nadir şahın diktatorluq xarakteri, hər hansı bir müxalifəti sərt şəkildə basdırırdı və bu da ona qarşı komplo qurulması üçün zəmin hazırlamışdı. Komplocular həmçinin, Nadir şahın daxili vəziyyətdən xəbərsiz olduğunu və əksər məsələlərə yalnız güc nöqteyi-nəzərindən baxdığını görərək bundan faydalandılar. Nadir şahın qətli, o dövrün sarayında və ordusunda dərin böhranların olduğunu göstərir və bu hadisədən sonra onun hökuməti çökməyə başladı və İran xaos və qeyri-sabitlik dövrünə qədəm qoydu.
Qətlin baş verməsi
28 Xordad 1126-cı ildə gecə, Nadir şahın qətlini təşkil etmək üçün bir komplo quruldu. Nadir şahın yaxınlarından biri, komplonun planını generalara bildirdi və nəticədə, Əliqulu xanın rəhbərliyi altında bir qrup general, Nadir şahın çadırına gecə hücumu təşkil etdilər. Nadir şah yuxudan oyananda, özünü müdafiə etmək üçün qılıncını götürdü, amma ayağı çadırın ipinə ilişdi və yerə yıxıldı. Bu an, ona bir zərbə endirildi və nəticədə öldürüldü. Bu ölümcül addım, Nadir şahın hökumətinin sonunu və İranın qeyri-sabitlik dövrünün başlanğıcını işarə etdi.
Nadir şahın məzarı
| Başlıq | Ətraflı |
|---|---|
| Nadir şahın dəfn yeri | Nadir şah, Məşhəddə dəfn olunmuşdur. |
| Məzarın layihəsi | Nadir şahın məzarı 1342-ci ildə Hüşəng Sihun tərəfindən layihələndirilmiş və inşa edilmişdir. |
| Turistik və mədəni cazibə | Nadir şahın məzarı indi İranın mühüm tarixi və turistik məkanlarından biridir. |
Nadir şahın qətlinin səbəbləri və motivləri
- Nadir şahın şübhələri və zorakılığı: Nadir şah, hökumətinin son dövrlərində yaxınlarına qarşı şübhələr və amansız və qeyri-məntiqi davranışlar sərgiləyərək, sarayda ciddi gərginliklərə səbəb olmuşdu. Bu davranışlar, onun və generalarının arasında etimadın azalmasına gətirib çıxarmışdı.
- Maliyyə və sosial təzyiqlər: Nadir şah, hərbi yürüşlər və fəthləri üçün maliyyə təmin etmək məqsədilə ağır vergilər tətbiq etmişdi ki, bu da xalqın və əsgərlərin ciddi narazılığına səbəb olmuşdu. İqtisadi təzyiqlər, generaların ruhdan düşməsinə və ona qarşı komplo qurulmasına səbəb olmuşdu.
- Saraydakı komplo: Etimadsızlıq və narazılıqlar şəraitində, Əliqulu xan Əfşar və Məhəmmədqulu xan kimi narazı generalardan ibarət bir qrup, Nadir şahı öldürməyə qərar verdilər. Onlar, maliyyə təzyiqləri və hökumətin gələcəyinə olan etimadsızlıq səbəbindən Nadir şahın qətlini, saraydakı vəziyyəti dəyişdirmək üçün bir yol olaraq gördülər.
Tez-tez verilən suallar
Nadir şahın qətli ilə bağlı müxtəlif ssenarilər hansılardır?
Bəzi tarixi mənbələr, Nadir şahın hökumətinin sonlarına yaxın amansız və qeyri-məntiqi davranışları səbəbindən yaxınlarına qarşı şübhələrə düşdüyünü qeyd edir. Bu şübhələr, onun yaxınları və generaları ilə münasibətlərini pisləşdirdi və ona qarşı komplo qurulmasına zəmin yaratdı. Həmçinin, müharibələr və fəthlərdən doğan maliyyə təzyiqləri və ümumi narazılıq, bəzi generaların ona qarşı komplo qurmasına ciddi təsir göstərmişdi.
Nadir şah niyə yaxınlarına qarşı şübhələrə düşmüşdü?
Nadir şah, hökumətinin son dövrlərində amansız və qeyri-məntiqi davranışları səbəbindən yaxınlarına qarşı şübhələrə düşmüşdü. Bu şübhələr, onun yaxınları və generaları ilə münasibətlərini pisləşdirdi və ona qarşı komplo qurulmasına şərait yaratdı.
Nadir şah qətlindən əvvəl düşmənlərinin planlarından xəbərdar idimi?
Bəzi tarixi mənbələr, Nadir şahın düşmənlərinin planlarından xəbərdar olmadığını və şübhələri səbəbindən yaxınları və generaları ilə münasibətlərinin pisləşdiyini qeyd edirlər.
Nadir şahdan sonra İranı kim idarə etdi?
Nadir şahın qətlindən sonra İran qeyri-sabitlik dövrünə daxil oldu və müxtəlif sülalələr hakimiyyətə gəldi. Nəhayət, 1163-cü ildə Kərim xan Zənd taxta çıxdı və Zəndlər sülaləsini qurdu. O, öz idarəçiliyi ilə ölkəyə sabitlik gətirdi və İranın daxili işlərini uğurla idarə etdi.
Sizin rəyiniz