Futbol dünyasında oyun meydançasının ölçüləri, oyunların keçirilməsi və ədalətli, maraqlı bir qarşılaşmanın təmin olunmasında əsas rol oynayır. Bu ölçülər təkcə komandaların performansına təsir göstərmir, həm də oyunun ümumi strukturu və komandalar tərəfindən istifadə olunan strategiyalarla birbaşa əlaqəlidir. Rəsmi oyunların uyğunluğunu təmin etmək üçün müxtəlif federasiyalar, o cümlədən FIFA tərəfindən təsdiqlənmiş standart ölçülər müəyyən edilmişdir. Bu standartlar hər oyunun eyni şəraitdə və eyni qaydalar çərçivəsində keçirilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu məqalədə futbol meydançasının standart ölçüləri, onların tarixi və müxtəlif yarışlar üçün olan fərqləri araşdırılacaq. Bu məlumatlar futbol həvəskarlarına meydança ölçülərinin oyun üslubu və komandaların strategiyalarına necə təsir etdiyini daha yaxşı başa düşməyə kömək edəcək.
Futbol meydançasının standart ölçülərinin tarixi
Futbol oyununun başlanğıcı
Müasir futbol idmanı 19-cu əsrdə yaranıb və ilkin dövrlərdə futbol meydançaları yerli mədəniyyətlərə əsaslanaraq fərqli ölçülərdə qurulurdu. Bu idmanın inkişafı və yayılması ilə birlikdə meydançaların ölçüləri üçün vahid standartların müəyyən edilməsinə ehtiyac duyuldu. Əvvəllər meydançanın ölçüləri tamamilə komandaların və assosiasiyaların qərarından asılı olurdu və bu sahədə konkret qaydalar yox idi.
Futbol meydançası üçün ilk qaydalar
1863-cü ildə İngiltərə Futbol Assosiasiyası (The Football Association) yaradıldıqda, futbol meydançasının ölçüləri ilə bağlı ilk rəsmi qaydalar da təsis olundu. Bu qaydalara əsasən, meydançanın uzunluğu ən azı 120 yard (təxminən 110 metr), eni isə ən azı 74 yard (təxminən 68 metr) olmalı idi. Bu ölçülər futbol meydançaları üçün ilk standart əsasları yaratdı.
Ölçülərdə dəyişikliklər
Daha sonra müxtəlif ölkələrdə meydançaların ölçülərində zaman-zaman dəyişikliklər oldu. Beynəlxalq oyunların artması ilə birlikdə daha dəqiq və sabit ölçülərin müəyyənləşdirilməsi zərurəti yarandı. 1930-cu ildə FIFA ilk dəfə olaraq futbol meydançası üçün daha dəqiq ölçülər təklif etdi və bu ölçülər rəsmi yarışlar üçün əsas götürüldü.
FIFA standartı
Nəhayət, sonrakı onilliklərdə FIFA və digər beynəlxalq futbol federasiyaları futbol meydançalarının ölçüləri üçün konkret standartlar müəyyən etdilər. Bu standartlar bütün rəsmi və beynəlxalq oyunlara tətbiq edilir. FIFA qaydalarına əsasən, futbol meydançasının uzunluğu 100–110 metr, eni isə 64–75 metr arasında olmalıdır. Bu standartlar o vaxtdan bəri ciddi şəkildə dəyişməyib və Dünya Çempionatı, UEFA Çempionlar Liqası və digər beynəlxalq yarışlarda tətbiq olunur.
Futbol meydançasının standart ölçüləri
Meydançanın uzunluğu
Rəsmi futbol oyunları üçün standart uzunluq 100 ilə 110 metr arasında müəyyən olunub. Bu ölçü aralığı komandaların müxtəlif taktika və strategiyalarını tətbiq edə bilməsi üçün kifayət qədər geniş sahə yaradır. Uzunluğun bu şəkildə seçilməsi həm oyunun sürətini, həm də meydanda baş verən taktiki mübarizələri dəstəkləməyə xidmət edir. Bu ölçünün əsas seçilmə səbəblərindən biri hücum və müdafiə strategiyalarının həyata keçirilməsi üçün yetərli sahənin təmin edilməsidir. Komandalar öz oyun planlarını tətbiq etmək üçün oyunçuların tez-tez mövqe dəyişməsi və rahat hərəkət etməsini tələb edən bir məkana ehtiyac duyurlar.
Meydançanın eni
Rəsmi futbol oyunları üçün standart en 64 ilə 75 metr arasında dəyişir. Meydançanın eninin bu şəkildə seçilməsi, oyunun sürətinə və komandaların taktiki yanaşmalarına təsir göstərir. Dar meydançalarda komandalar daha çox sıx və müdafiəyönümlü taktikalara üstünlük verirlər. Geniş meydançalar isə hücum futbolu oynamaq və sürətdən istifadə etmək üçün daha əlverişlidir.
Beynəlxalq oyunlar üçün FIFA standart ölçüləri
FIFA beynəlxalq yarışlar üçün aşağıdakı dəqiq ölçüləri müəyyən edib:
- Uzunluq: 100–110 metr
- En: 64–75 metr
Bu ölçülər Dünya Çempionatı da daxil olmaqla bütün beynəlxalq rəsmi yarışlara tətbiq olunur. Bəzi xüsusi oyunlar üçün cüzi fərqlər ola bilər, lakin ümumilikdə bu ölçülər əsas meyarlar kimi qəbul edilir.
Futbol meydançasının dizaynında digər standartlar
Qapı sahəsi və cərimə meydançası
Hər bir futbol meydançasında oyunun qaydalarını müəyyən edən xüsusi sahələr mövcuddur. Bu sahələrə qapı sahəsi və cərimə meydançası daxildir və onların dəqiq ölçüləri FIFA-nın qaydalarında göstərilmişdir.
- Cərimə meydançası: Bu sahə qapı xəttindən 16.5 metr dərinliyə və uzununa 40.3 metr eninə qədər uzanır. Bu zonada hakimlər penalti qərarları verir və oyunçuların qayda pozuntularını qiymətləndirirlər.
- Qapı sahəsi: Bu sahə qapı xəttindən 5.5 metr dərinlikdə və 18.3 metr enində olur. Əsasən qapı vuruşlarının yerinin müəyyənləşdirilməsi üçün istifadə olunur. Bu sahə, qapı vuruşları zamanı qaydalara zidd müdaxilələrin qarşısını almaq baxımından çox önəmlidir.
Yan xətlər və meydançanın mərkəzi
Futbol meydançasında yerləşən yan xətlər meydançanın strukturunun vacib hissəsidir və iki əsas hissəyə bölünür:
- Uzununa xətlər (yan xətlər): Meydançanın uzunluğunu təyin edir və 90 metrdən 120 metrə qədər olmalıdır. Bu xətlər meydançanın xarici sərhədlərini müəyyənləşdirir.
- Eninə xətlər (qapı xətləri): Meydançanın enini göstərir və 45 metrdən 90 metrə qədər olmalıdır.
Penalti nöqtəsi və yarım xətt
- Penalti nöqtəsi: Qapı xəttindən 11 metr məsafədə yerləşir. Cərimə meydançası daxilində ciddi qayda pozuntusu baş verdikdə, penalti vuruşları bu nöqtədən icra olunur.
- Yarım xətt: Futbol meydançasını iki bərabər hissəyə ayırır. Bu xətt oyunun başlanğıcında və hər qol vurulduqdan sonra topun oyuna daxil olduğu nöqtədir. Bu səbəbdən böyük əhəmiyyətə malikdir.
Sizin rəyiniz